مقررات ملی ساختمان

مقررات ملی ساختمان جهت ایمنی بیشتر ساختمان،آسایش، بهبود هزینه ها و بهره وری بیشتر طراحی و صورت گرفته است.این مقررات مجموعه ای از قوانین اجرایی و حقوقی است که در روند صفر تا صد طراحی ساختمان(تخریب، توسعه بنا، نوسازی، تعمیر و … باید رعایت و اجرا شود.

مقررات ملی ساختمان چیست؟

مقررات ملی ساختمان همان مجموعه ظوابطی فنی ، اجرایی و حقوقی است که در طراحی ، نظارت و اجرای تمامی ساختمان ها لحاظ میشود. به زبان ساده تر میتوان گفت تمام مقررات و باید ها و نباید هایی که باعث امنیت بیشتر ساختمان شود را مقررات ملی ساختمان میگویند.

این مقررات ساختمانی در ترمیم ، نوسازی ، مرمت بنا ، تخریب ، تغییر کاربری یک بنا که موجب استحکام بخشیدن به آن ساختمان است اعمال میشود. تنظیم این مجموعه کتب طبق ماده 33 قانون سازمان نظام مهندسی بر عهده وزارت مسکن و شهر سازی است. برای تدوین و تنظیم این مجموعه کتب 22 گانه شورایی توسط وزارت مسکن و شهر سازی انجام میشود. نام این تیم شورای تدوین مقررات ملی ساختمان میباشد. در این تیم اساتید و صاحب نظرانی که بسیار در این خبره هستند همکاری میکنند.

مباحث مقررات ملی ساختمان

اگر میخواهید بدانی که مقررات ملی ساختمان چند مبحث دارد، این مجموعه کتاب 22 جلد میباشد که به ترتیب برای شما نام خواهیم برد.

مبحث اول: تعاریف

کلیه واژه ها و اصطلاحات فنی وحقوقی به کار رفته در تمامی مباحث “مقررات ملی ساختمان” در این مبحث گردآوری شده است. هدف از تدوین این مبحث، ایجاد پایه ای برای تفاهم میان دست اندرکاران صنعت ساختمان و یکسان سازی مفاهیم در حوزه شمول مقررات ملی ساختمان می باشد. این مبحث در سال 1392 اخرین بروز رسانی را به خود دیده است.

مبحث دوم: نظامات اداری

این مبحث در مورد نظامات اداری موجود در صنعت ساختمان و حیطه وظایف دست اندر کاران این صنعت اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی شامل: دفاتر مهندسی طراحی ساختمان، ناظر ساختمان، شهرداری ها و مراجع صدور پروانه ساختمان، سازمان نظام مهندسی، وزارت راه و شهر سازی و … را بیان نموده و در سال 1384 ویرایش گردیده است.

مبحث سوم: حفاظت ساختمان ها در مقابل حریق

اجرای تأسیسات برقی و مکانیکی در ساختمان ها، استفاده از مصالح سوختنی، توسعه شبکه های انرژی، برق و گاز . به کارگیری تجهیزات گوناگون، سبب افزایش احتمال آتش سوزی در ساختمان ها گردیده است. به همین دلیل توجه بیشتر به موضوع حفاظت ساختمان ها در برابر حریق، امری الزامی و اجتناب نا پذیر محسوب می گردد. به منظور حفظ جان و مال انسان ها و فراهم ساختن ایمنی لازم در برابر آتش سوزی، رعایت اصول فنی در طراحی و اجرای ساختمان ها ضروری است که در این مبحث به آن پرداخته شده است. این کتاب ارزشمند هم در 1392 ویرایش شده است.

مبحث چهارم: الزامات عمومی ساختمان

به منظور نظارت برتأمین نیاز های حداقل ساکنین و بهره برداران از ابنیه و ساختمان های مشمول قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، از نظر محدودیت ها، ابعاد حداقل فضا ها، نورگیری و تهویه مناسب و سایر الزامات عمومی، این مقررات به عنوان بخشی از مقررات ملی ساختمان ایران ملاک عمل قرار می گیرد. این مبحث هم در سال 1392 دستخوش تغییرات قرار گرفته است.

مبحث پنجم: مصالح و فرآورده های ساختمانی

این مبحث درباره شناخت و معرفی انواع مواد، مصالح و فرآورده های ساختمانی متعارف است که در احداث انواع ساختمان ها و تأسیسات مربوط، مورد استفاده قرار می گیرد که در سال 1392 ویرایش شده است.

مبحث ششم: بارهای وارد بر ساختمان

این مبحث، حداقل بار هایی را که باید در طراحی ساختمان ها و سازه های موضوع این مقررات مورد استفاده قرار گیرند، تعیین می نماید. این بار ها شامل بار های ثقلی – مرده (وزن اجزای دائمی ساختمان ها مانند تیر ها، ستون ها، کف ها، دیوار ها، بام ها، راه پله و تیغه ها، وزن تأسیسات و تجهیزات ثابت ) بار های زنده ( بار های غیر دائمی که درحین استفاده و بهره برداری از ساختمان ها به آن وارد می شوند، ) بار برف و بارهای ناشی از باد و زلزله و بالاخره بار های ناشی از فشار خاک و آب، می باشند.

مبحث ششم از این مجموعه بار های وارد بر ساختمان نام دارد که این مبحث هم در سال 1392 بروز رسانی شده است.

مبحث هفتم: پی و پی سازی

در این مبحث دستورالعملی کلی جهت نحوة برنامه ریزی و انجام آزمایش های مکانیک خاک ارائه شده که ویرایش آن برای سال 1392 میباشد.

مبحث هشتم: طرح و اجرای ساختمان های با مصالح بنایی

امروزه در کشور ما، به خصوص در شهر های کوچک و روستا ها مصالح بنایی کاربرد بسیار گسترده ای در امر ساختمان سازی دارد. وقوع زلزله های پیاپی و ویرانی های زیاد در این دسته از ساختمان ها بیانگر این مطلب است که برای ساخت ساختمان های با مصالح بنایی در کشور نیاز به مجموعه قوانین و مقررات فراگیر و لازم الاجرایی است که با رعایت آن ها سطح کیفی ساخت و ساز این ساختمان ها ارتقا یابد. با این هدف، مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان برای ساختمان های بنایی خشتی، سنگی، آجری، سنتی و دارای کلاف و غیر مسلح برای نخستین بار در کشور تدوین شده و در سال 1392 ویرایش شده است.

مبحث نهم طرح و اجرای ساختمان های بتن آرمه

هدف این مبحث ارائه حداقل ضوابط و مقرراتی است که با رعایت آن ها شرایط ایمنی،قابلیت بهره برداری و پایایی سازه های بتن مسلح فراهم شود. این مبحث هم در سال 1392 دستخوش تغییرات شده است.

مبحث دهم: طرح و اجرای ساختمان های فولادی

حداقل ضوابط و مقررات لازم را برای طرح، محاسبه و اجرای ساختمان های فولادی تعیین می کند. که در سال 1392 اخرین بروز رسانی بر روی آن انجام شده است.

مبحث یازدهم: اجرای صنعتی ساختمان ها

هدف این بخش از مقررات تعیین حداقل ضوابطی است که برای اجرای ساختمان های فولادی به کار می رود. این مقررات برای اجرای کلیه ساختمان های فولادی معمول به کار می رود. که در سال 92 ویرایش شده است.

مبحث دوازدهم: ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا

هدف از این مبحث تعیین حداقل ضوابط و مقررات به منظور تأمین ایمنی و بهداشت عمومی در هنگام اجرای عملیات ساختمانی است که رعایت مفاد آن برای کلیه ساختمان ها لازم الاجرا است و در سال 1392 ویرایش شده است.

مبحث سیزدهم: طرح و اجرای تأسیسات برقی ساختمان ها

تأسیسات برقی ساختمان های مسکونی، تجاری، اداری، درمانی، آموزشی، عمومی، صنعتی، کشاورزی و دامداری، نمایشگاه های دائمی و موقت، پارک های تفریحات و کارگاه های ساختمانی باید با رعایت مفاد این مقررات و نیز آیین نامه ها و استاندارد های ذکر شده در این مبحث اجرا شوند که در سال 1382 مورد برسی و بروزرسانی قرار گرفته است.

مبحث چهاردم: تأسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع

مبحث چهاردهم، الزامات حداقل را در مورد تأسیسات مکانیکی که به منظور گرم کردن فضا های داخل ساختمان، خنک کردن فضا های داخل ساختمان و تهیه و ذخیره آب گرم مصرفی در داخل ساختمان نصب شود، مقرر می دارد. در سال 1391 مورد ویرایش قرار گرفته است.

مبحث پانزدهم: آسانسور ها و پله های برقی

این مبحث از مقررات ساختمان حداقل ضوابط لازم را برای بهره برداری ایمن و بهینه از آسانسور، پله برقی و پیاده رو متحرک وضع می نماید. اخرین به روزرسانی آن مربوط به سال 1392 میباشد.

مبحث شانزدهم: تأسیسات بهداشتی

مبحث شانزدهم الزامات حداقل را در مورد تأسیسات مکانیکی که به منظور لوله کشی آب مصرفی ساختمان، هواکش، فاضلاب، لوازم بهداشتی و لوله کشی آب باران ساختمان، مقرر می دارد. این مبحث در سال 91 ویرایش شده است.

مبحث هفدهم: تأسیسات لوله کشی و تجهیزات گاز طبیعی

مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان با عنوان تأسیسات لوله کشی و تجهیزات گاز طبیعی ساختمان ها ضوابط حداقل را برای طراحی و اجرای لوله کشی گاز ساختمان ها و کنترل های کیفی، نصب و راه اندازی وسایل گازسوز، دودکش ها و هوارسانی به وسایل گازسوز، ضوابط بهره برداری و ایمنی و ضوابط ویژه گازرسانی برای ساختمان های عمومی مقرر می دارد. این مبحث در سال 1389 مورد بررسی و تغییرات قرار گرفته است.

مبحث هجدهم: عاییق بندی و تنظیم صدا

هدف از تدوین این مقررات به حداقل رساندن نوفه (صدای ناخواسته) در ساختمان ها است تا ضمن تأمین سلامت و آسایش ساکنان، شرایط مناسب شنیداری نیز فراهم گردد. اخرین به روز رسانی مبحث مربوط به سال 1390 است.

مبحث نوزدهم: صرفه جویی در مصرف انرژی

این مبحث از مقررات ملی ساختمان ضوابط طرح، محاسبه واجرای عایق کاری حرارتی و سیستم‌های تأسیسات گرمایی، سرمایی، تهویه، تهویه مطبوع، تأمین آب گرم مصرفی و روشنایی الکتریکی در ساختمان ها را تعیین می کند. مربوط به سال 1389 است.

مبحث بیستم: علائم و تابلوها

هدف کلی از تدوین این مقررات، ساماندهی به تابلو ها و علائم به منظور تأمین س المت و بهداشت، ایمنی، آسایش و صرفه جویی در منابع می باشد. بدین منظور علائم و تابلو ها باید از نظر ارائه اطلاعات و هشدار های ایمنی، صحیح عمل نموده و از نظر ساخت و نصب بی خطر و ایمن بوده و پیام رسانی آن ها خطرساز نباشد و اخرین بروزرسانی آن برای سال 1388 میباشد.

مبحث بیست و یکم: پدافند غیرعامل

هدف این مقررات تعیین حداقل ضوابط و مقرراتبرای طرح و اجرای ساختمان ها در برابر تهدید های انسان ساز خصوصاً تهاجم هوایی می باشد. به طوری که ساختمان های حیاتی مانند بیمارستان ها و … پس از انفجار قابلیت خدمت درمانی خود را حفظ نمایند و سایر ساختمان ها ضمن کاهش تلفات، خسارت های وارده درحد قابل قبول باشد. این مبحث در سال 1391 ویرایش شده است.
مبحث بیست و دوم

مبحث بیست و دوم: مراقب و نگهداری از ساختمان ها

هدف این مبحث نگهداری اجزا و قطعات ساختمان هایی که با ضوابط و مقررات ملی اجرا شده اند می باشد که ساختمان های موجود و ساختمان هایی که در آینده احداث می شوند، را شامل می شود.

این مبحث از مقررات ملی ساختمان ضوابط طرح، محاسبه واجرای عایق کاری حرارتی و سیستم های تأسیسات گرمایی، سرمایی، تهویه، تهویه مطبوع، تأمین آب گرم مصرفی و روشنایی الکتریکی در ساختمان ها را تعیین می کند و در سال 1393 دستخوش تغییرات قرار گرفته است.

سایت دفتر مقررات ملی ساختمان به آدرس http://inbr.ir و سامانه آزمون های ورود به حرفه مربوط به این دامنه به آدرس http://inbr.ir/?page_id=2 می‌باشد.

کاربرد مقررات ملی ساختمان

رعایت کردن این مقررات در زمان ساخت منجر به حفظ سلامت سازندگان و پس از ساخت نیز تضمینی بر افزایش عمر بنا و کیفیت آن خواهد شد.

اگر این مقررات در تمام مراحل به طور کامل رعایت شود، ساکنان ساختمان ها نیز در هنگام بهره برداری، از مزایایی همچون عایق حرارتی و صوتی بودن ساختمان ها بهره مند می شوند.

گاها ممکن است در برخی موارد این مقررات به ظاهر دست و پاگیر و پر هزینه باشد؛ اما در کل با کاهش مصرف انرژی، کاهش هزینه های نگهداری و نوسازی همراه خواهند بود. از ملزومات اصلی رعایت این مقررات به کار گیری مصالح و تولیدات استاندارد می باشد. این امر نیز میسر نخواهد شد، مگر این که استاندارد سازی تولیدات مرتبط با صنعت ساختمان و مصالح ساختمانی به نحو مطلوب انجام شود.

رعایت تمامی این موارد نوید این را خواهد داد که ساخت و سازهایمان با معیارهای روز جهان هماهنگ هستند؛
معیارهایی از قبیل:

• ضد زلزله بودن ساختمان
• ضد حریق بودن ساختمان
• اکوستیک شدن ساختمان
  و…

تفاوت مقررات ملی ساختمان با دیگر آیین نامه ها و استاندارد ها

تفاوت واضح میان مقررات ملی ساختمان با دیگر مدارک فنی و آیین نامه ها، الزامی بودن اجرای این مقررات در سراسر کشور است که
منجر به ایجاد وحدت رویه در صنعت ساختمان می شود.

از طرفی این بایدها و نبایدها سبب شده تا
برخلاف دیگر آیین نامه ها و دستور العمل ها، راهنمایی و توصیه ای در متن این مقررات، وجود نداشته باشد.

هم چنین این مقررات مختص هیچ منطقه و قلمرویی نیست.

محدوده مقررات ملی ساختمان

مقررات ملی ساختمان بر تمامی عملیات مرتبط با ساخت و ساز از تخریب گرفته تا نوسازی، تعمیرات، توسعه و ساخت بنا حاکم می باشد.

این مقررات فقط شامل مهندسین ساختمان نمی شود،بلکه همان طور که از عنوان آن انتظار می رود، مقررات ساختمانی بوده و شامل تمامی کسانیست که به طریقی با ساختمان ارتباط دارند. این عوامل باید حتما با آن‌‌ها آشنایی داشته باشند و آموزش هایی نیز هر چند جزئی در این زمینه کسب کنند.

آموزش پایه‌ای این ضوابط از پایین ترین تا بالاترین سطح جامعه، تضمین اهداف تدوین مقررات را در پی دارد. به همین دلیل برای میل به اهداف ترسیم شده، خلاء در مورد مقررات ملی که پیش از این در نظام آموزشی وجود داشته، باید رفع گردد. سازمان نظام مهندسی ساختمان به عنوان ارگان اصلی اعمال و کنترل این مقررات، عهده دار امر آموزش و ترویج مقررات ملی ساختمان شده است.

مقررات ملی ساختمان بر اساس چه مواردی تنظیم می‌گردد؟

مقررات ملی ساختمان به ‌طورکلی با توجه ‌به موارد زیر تعیین شده است:

• تنظیم مقررات ملی ساختمان
• سلسله ‌مراتب تنظیم مقررات ملی ساختمان
• انتشار مقررات ملی ساختمان

هدف اصلی از تدوین مقررات ملی ساختمان

مقررات ملی ساختمان از طراحان و فعالان در حوزه فعالیت ‌های ساختمانی می‌خواهد که بر اساس اصول مهندسی درج شده در آن طراحی و محاسبات مورد نیاز را انجام دهند. این مقررات و ضوابط به‌ گونه‌ای تنظیم شده است که ضمن نظارت بر ساخت اصولی ساختمان ‌ها، سازندگان را موظف می‌کند که ایمنی و بهداشت را در حیطه فردی خود به طور کامل رعایت کنند.

به بیانی دیگر مقررات ملی ساختمان تعیین‌کننده ایمنی، بهداشت و سلامت افراد جامعه است. بناهایی که با رعایت این قوانین و مقررات ساخته می‌شوند مهندسی‌ساز و استاندارد هستند. رعایت این ضوابط در حین ساخت ساختمان موجب حفظ سلامت سازندگان و افزایش کیفیت و عمر ساختمان می‌گردد.

اگرچه شاید در ظاهر برخی از این قوانین و مقررات دست ‌و پاگیر باشند و هزینه ‌های ساخت‌وساز را افزایش دهند، اما در نهایت موجب کاهش هزینه‌های نگهداری، کاهش مصرف انرژی هزینه نوسازی و بازسازی و … می‌شود.